Του Νίκου Στουπή*
Επικεφαλή της παράταξης ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ- Πολίτες ενάντια στο Μνημόνιο
Αγαπητοί εκπρόσωποι της Πανεπιστημιακής Κοινότητας,
Φίλοι συμμετέχοντες εκπρόσωποι των μαζικών φορέων,
Κύριοι συνάδελφοι,
Δυστυχώς συζητάμε ένα τόσο σοβαρό θέμα και ο χρόνος και ο τρόπος που το κάνουμε αδικεί το ίδιο περιεχόμενο της συζήτησης.
Συζητάμε ένα τόσο κρίσιμο θέμα στην σκιά των χθεσινών πολιτικών και γενικότερα των οικονομικών εξελίξεων που μαστίζουν την χώρα, βαραίνουν και κυριαρχούν.
Όταν εκατομμύρια λαού είναι στους δρόμους και διεκδικούν,
Όταν η Κυβέρνηση παραπαίει έχοντας ουσιαστικά χάσει το νομιμοποιητικό δικαίωμα να κυβερνά
Όταν το πολιτικό σύστημα του δικομματισμού «τρίζει»,
τότε, το σοβαρό θέμα του Πανεπιστημίου χάνεται και υποτιμάται, και ίσως η συνεδρίαση θα έπρεπε να αναβληθεί.
Ταυτόχρονα και δυστυχώς όσον αφορά την ουσία της συνεδρίασης, αντί να είμαστε στην ευχάριστη θέση να συζητάμε σήμερα με την τοπική ακαδημαϊκή κοινότητα για συνέργιες, για την διασύνδεση Πανεπιστήμιου και Κοινωνίας, για αναπτυξιακούς σχεδιασμούς, για την μορφωτική και πολιτιστική ανάταση της Περιφέρειας, για μια δυναμική πραγματική και ρεαλιστική αξιολόγηση του έργου του Παν/μιου τα χρόνια αυτά λειτουργίας του, ερχόμαστε αμυντικά να αντιμετωπίσουμε σχεδιασμούς που ψιθυρίζονται αλλά δεν λέγονται, την προοπτική το Υπουργείο Παιδείας να κλείσει το Πανεπιστήμιο Στερεάς που όλοι υποψιαζόμαστε αλλά που η επίσημη πολιτική ηγεσία δεν ανοίγει τα χαρτιά της.
Δεν μπορεί αφετηριακά να μην σημειώσουμε το αδιαίρετο και ενιαίο της εκπαίδευσης, πως η συζήτηση δεν μπορεί να γίνεται αποσπασματικά και με αντιμετώπιση επί μέρους προβλημάτων, γιατί έτσι αδυνατίζει και γίνεται αναποτελεσματική.
Δεν μπορεί αφετηριακά να μην σημειώσουμε ότι η συζήτηση βρίσκεται στην σκιά τριών βασικών δεδομένων:
1. Των οριζόντιων περικοπών χωρίς μελέτη και αξιολόγηση που στα πλαίσια του επαχθούς μνημονίου και κατ επιταγή των πατρώνων μας ακολουθεί η Κυβέρνηση, ιδιαίτερα στους κοινωνικούς τομείς της παιδείας, της υγείας, της πρόνοιας και της κοινωνικής ασφάλισης (συνενώσεις–καταργήσεις σχολικών μονάδων, μονάδων υγείας και περίθαλψης κλπ )
2. Των γενικότερων αναδιαρθρώσεων που σχεδιάζει, εξαγγέλλει, και προσπαθεί να επιβάλλει συνολικά στον χώρο της εκπαίδευσης η Κυβέρνηση, και οι οποίες διαχρονικά στοχεύουν:
α. στην αμφισβήτηση του Δημόσιου χαρακτήρα της και στην ραγδαία εισβολή του ιδιωτικού τομέα σε όλες τις βαθμίδες της
β. στην κατάλυση του αυτοδιοίκητου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στον απόλυτο έλεγχο της λειτουργίας της από την οικονομική και πολιτική εξουσία
γ. στην μεγαλύτερη ασφυξία της αυτόνομης έρευνας και της διασύνδεσης της με τους στόχους της οικονομικής ολιγαρχίας
δ. στον απόλυτο έλεγχο κάθε φωνής αμφισβήτησης και αντίστασης αυτών των σχεδιασμών
ε. στην όρθωση με νέους όρους ταξικών φραγμών στην μόρφωση των παιδιών που προέρχονται κυρίως από τα λαϊκά στρώματα
3. Των αδιέξοδων που δημιούργησε ο τρόπος που αναπτύχθηκαν τα προηγούμενα χρόνια συνολικά τα Περιφερειακά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα, όχι με Επιστημονικά και Αναπτυξιακά κριτήρια, αλλά με λαϊκίστικους και πολιτικάντικους πελατειακούς όρους, που ακολούθησε το πολιτικό σύστημα κάθε εποχής, με την λογική «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε περιφέρεια και Πανεπιστήμιο», λογική που δυστυχώς ακολουθήθηκε και στην δική μας Περιφέρεια.
Πως αναφερόμαστε γενικά στο συγκεκριμένο θέμα ;
Συμφωνούμε με την προσέγγιση που αποτυπώνει σε μελέτη του, ο Καθηγητής του Παν/μίου Μακεδονίας κ. Λόης Λαμπριανίδης όσον αφορά τον σκοπό του πανεπιστημίου που «…είναι εξ ορισμού ερευνητικός και εκπαιδευτικός. Τα πανεπιστήμια συμβάλλουν αποφασιστικά στην προώθηση της βασικής έρευνας σε όλους τους τομείς (κριτική ανανέωση και παραγωγή νέας γνώσης, νέας τεχνολογίας και νέων δεξιοτήτων, εδραίωση επιστημολογικών εργαλείων κλπ.), που στη συνέχεια μπορούν να την αναπτύξουν και να την εφαρμόσουν οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας. Συντελούν στη διαμόρφωση προσωπικοτήτων που μπορούν να διαγνώσουν, να αντιμετωπίσουν και να λύσουν προβλήματα (κυρίως του κλάδου τους). Επίσης, τα πανεπιστήμια παράγοντας κριτικά σκεπτόμενους επιστήμονες και την πνευματική ηγεσία μιας χώρας συμβάλλουν στην εύρυθμη λειτουργία της ελεύθερης κοινωνίας, στην ενίσχυση των ελεύθερων θεσμών και στη δημιουργία ισχυρών κινήτρων παραγωγικής δράσης…». Και πάρα κάτω πως από την Δεκαετία του 80 εμφανίζεται μια τάση να συμπεριλαμβάνεται στην έννοια του και ένα τρίτο χαρακτηριστικό, αυτό «της υιοθέτησης ενός επιχειρηματικού ρόλου του στην τοπική κοινωνία με σημαντικό ρόλο του στην τοπική δικτύωση και την ικανότητα θεσμικής ανάπτυξης».
Με μια τέτοια λογική είναι σαφές πως είμαστε υπέρ του πιο μεγάλου ανοίγματος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην κοινωνία, της σύνδεσής τους με την παραγωγική διαδικασία, το δέσιμό τους με την καθημερινότητα των τοπικών κοινωνιών.
Η προσέγγισή μας είναι εμφανές ότι δεν έχει σχέση με λαϊκίστικες επιχειρηματολογίες περί ανύψωσης του εθνικιστικού τοπικιστικού κύρους, με οικονομίστικες λογικές να αντιμετωπίζεται απλά το πανεπιστήμιο ως πρωτογενές μέγεθος για την ανάπτυξη μιας περιοχής (να μετριέται, δηλαδή, μόνο το άμεσο αποτέλεσμά του: τόσοι φοιτητές, τόσοι διδάσκοντες κλπ., άρα τόσα χρήματα θα εισρέουν ετησίως στην περιοχή και θα δημιουργηθεί τόση απασχόληση).
Δεν έχει πολύ περισσότερο σχέση με κάθε είδους τοπικά, οικονομικά και ακαδημαϊκά συμφέροντα.
Προφανώς και γενικά είμαστε υπέρ της ίδρυσης και περιφερειακών πανεπιστημίων, όχι μόνο κεντρικών, μέσα από έναν ορθολογικό σχεδιασμό, με αυστηρά επιστημονικά και ακαδημαϊκά κριτήρια, αφού αυτά μπορούν υπό προϋποθέσεις πρωτίστως να συμβάλλουν στην βελτίωση συνολικά της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης της χώρας, και δευτερευόντως να συμβάλλουν :
Αναμφίβολα πιστεύουμε πως τα περιφερειακά πανεπιστήμια δύνανται υπό προϋποθέσεις να προσφέρουν στην τοπική κοινωνία και οικονομία όμως αυτό εξαρτάται από τον τρόπο που με γενικότερα εθνικά, αναπτυξιακά και τεχνοκρατικά κριτήρια σχεδιάζονται, από το μέγεθος του πανεπιστημίου σε σχέση με το μέγεθος της πόλης όπου εγκαθίστανται, από το πόσο ριζώνουν στην τοπική κοινωνία και κυρίως από το κατά πόσο ανταποκρίνονται στον εκπαιδευτικό – ερευνητικό – ακαδημαϊκό και εν τέλει αποκλειστικό λόγο ύπαρξής τους.
Με αυτές ακριβώς τις σκέψεις και σε αυτή την λογική:
Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ήδη λειτουργεί το Πανεπιστήμιο Στερεάς σε μια γεωγραφική περιοχή με ιδιαίτερα κεντροβαρή ρόλο στα όρια της χώρας,
Μη κλείνοντας τα μάτια στα αρνητικά που καταγράφει η αξιολόγηση της λειτουργίας του Ιδρύματος στα χρόνια λειτουργίας του εξ αιτίας κυρίως της Πολιτικής που ακολούθησε το Υπουργείο απέναντί του κυρίως όσον αφορά την επάνδρωσή του με μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό και με τις ελλείψεις στα Προγράμματα Σπουδών του και,
μελετώντας την πρόταση της Διοικούσας Επιτροπής, που επιζητεί την αναβάθμισή του Πανεπιστημίου με αιχμή τις Σχολές Καινοτομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης,
ΣΥΜΦΩΝΟΥΜΕ στην προοπτική όχι απλά συνέχισης της λειτουργίας του Πανεπιστήμιου Στερεάς όπως είναι σήμερα, αλλά πρώτιστα και κυρίως στην ανάπτυξή του σε ένα πραγματικά ολοκληρωμένο Δημόσιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα.
Για αυτόν ακριβώς ο λόγο σε μια τέτοια κατεύθυνση θα υποστηρίζαμε επί πλέον την μεταφορά του Γεωπονικού Πανεπιστήμιου που κρατά «στασίδι» στην Ιερά Οδό στην Αλίαρτο και την ένταξη του στο Πανεπιστήμιο Στερεάς, την ανάπτυξη δραστηριοτήτων της Δασολογικής Σχολής του ΑΠΘ και την ίδρυση τμήματος Φυσικής Αγωγής με αντικείμενο τα χειμερινά σπορ στην Ευρυτανία, ενώ θα έπρεπε να εξεταστεί σοβαρά και η προοπτική ίδρυσης μιας επί πλέον κατεύθυνσης όσον αφορά τον Ορυκτό Πλούτο στο τμήμα Περιφερειακής Ανάπτυξης της Λιβαδειάς.
Είναι επίσης εμφανές πως μελλοντικά θα πρέπει να ανοίξει μια εσωτερική συζήτηση αποκλειστικά ανάμεσα στο ίδιο το Πανεπιστήμιο και τους Τοπικούς Φορείς με καθαρά επιστημονικά και εκπαιδευτικά κριτήρια όσον αφορά την σκοπιμότητα χωρικού διασκορπισμού των τμημάτων ή την χωρική συγκέντρωσή τους. Σε ότι μας αφορά από τώρα διατυπώνουμε την άποψη πως θα πρέπει να ακολουθηθεί η δεύτερη επιλογή και όχι η διασπορά.
Αν θέλουμε να υποστηρίξουμε σοβαρά ως Περιφερειακό Συμβούλιο πως είμαστε υπέρ της ύπαρξης ενός πραγματικού και όχι κατ΄ ευφημισμό Πανεπιστήμιου, πρέπει σήμερα πάνω από όλα να διακηρύξουμε την ανάγκη να διεκδικήσουμε τους όρους και τις προϋποθέσεις θεσμικής – οικονομικής – πολιτικής υποστήριξης από την Πολιτεία σε αυτό το Πανεπιστήμιο να ανταποκριθεί στον ρόλο του όπως προηγούμενα σας τον περιγράψαμε.
Σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα είχε κανένα νόημα ένα Πανεπιστήμιο στην Περιφέρειά μας, με βαρύγδουπους μάλιστα τίτλους (π.χ. Τμήμα περιφερειακής ανάπτυξης) με την σημερινή του μορφή, με ανόμοια γνωστικά αντικείμενα που δεν προσμοιάζουν ούτε καν στους τίτλους του πανεπιστήμιου, χωρίς ουσιαστικά προγράμματα σπουδών, χωρίς ουσιαστικά Πανεπιστημιακούς, χωρίς υλικοτεχνική υποδομή, ξεκομμένα από την τοπική κοινωνία, με μια παρέα φοιτητές ξεκομμένους από την υπόλοιπη παιδαγωγική κοινότητα, με ένα κόστος τελείως δυσανάλογο του έργου που παράγει και των πλεονεκτημάτων που επιφέρει.
Η διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης είναι καταστροφική, και κυρίως υπονομευτική για την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία και την υπόσταση της ίδιας της έννοιας του Πανεπιστήμιου.
Αν η κατάσταση παραμείνει ως έχει, εμείς οι ίδιοι και στο μερτικό που μας αναλογεί ως Περιφερειακό Συμβούλιο θα έχουμε συμβάλλει σε αυτή καθ’ εαυτή την υποβάθμιση του Πανεπιστήμιου.
Η πολιτική υποστήριξη που θα εκφράσει το Περιφερειακό Συμβούλιο σήμερα θα είναι εν κενό αν δεν συνδυαστεί με ένα σχέδιο σε βάθος χρόνου διεκδίκησης των προϋποθέσεων αναβαθμισμένης λειτουργίας του Πανεπιστήμιου.
* Ομιλία του Νίκου Στουπή στο Περιφερειακό Συμβούλιο για το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας
